Pictura 250 jaar!
Teekengenootschap Pictura : De oudste nog werkende kunstenaarsvereniging van Nederland
Gevelsteen van het huis Nieuwstraat 26
circa 1870
Van oudsher zijn schilders in Dordrecht georganiseerd in het Gilde van Sint-Lucas of der vijf neringen. In 1642 splitsen de kunstschilders zich af en noemen zich de Confrérie van Sint-Lucas. Deze vereniging gaat in 1736 over op de naam de Broederschap van Sint Lucas. Hieruit ontstaat vervolgens de oudste nog werkende kunstenaarsvereniging van Nederland uit, Pictura.
Bijeenkomst van de Sint-Lucas Broederschap
1736
Het Dordtse Teekengenootschap Pictura wordt in de herfst van 1774 opgericht in een herberg aan de Spuiweg (nu Krispijnseweg). De oprichters, Abraham van Strij, Reinier Goudsbergen, Willem van der Koogh en Peter Hofman, vinden dat schetsen en tekenen de basis vormen van alle beeldende kunst en daarom als ambacht in ere moeten worden gehouden. Zij trekken er samen op uit om landschappen na te tekenen, organiseren tentoonstellingen en bediscussiëren kunst. De leden houden zich voornamelijk bezig met samen tekenen, het houden van kunstbeschouwingen en overige gezellige bijeenkomsten. In andere Hollandse steden worden in de 18de en 19de eeuw soortgelijke kunstgenootschappen opgericht, zoals Felix Meritis in Amsterdam en Pulchri Studio in Den Haag.
Embleem van het Teekengenootschap Pictura
Jaarlijks houdt Pictura tentoonstellingen met werk van leden. Hier kunnen vaak prijzen worden gewonnen, meestal in de vorm van gebruiksvoorwerpen of penningen. Daarnaast bestaat er de mogelijkheid op verschillende artistieke terreinen diploma’s en certificaten te behalen. Rond het eind van de 18de eeuw zijn de broers Abraham en Jacob van Strij de leiders en inspirators van het genootschap.
In 1787 krijgt Pictura van de stad Dordrecht een officiële status. Het eerste reglement uit dat jaar luidt dat 'het oefenen met tekenen naar 't leven, plijster of naar eene tekening of print' het belangrijkste doel is van de vereniging.
Drie schilders van Pictura 'tekenen naar het leven'
circa 1900
Pictura is bekend tot in de hoogste kringen, zelfs aan het koninklijk hof. Koning Willem II schaft diverse werken van Picturianen aan voor zijn kunstcollectie. Koningin Wilhelmina en Juliana zijn beschermvrouwe. Gedurende haar lange bestaan zijn honderden kunstenaars, waaronder schilders, tekenaars, beeldhouwers, dichters en schrijvers lid geweest van Pictura. Enkelen genieten grote bekendheid, zoals Johannes Cornelis Schotel, Willy Sluijter, Otto Dicke en Kees Buddingh’.
Kees Buddingh' en Otto Dicke bij de presentatie van de heruitgave van de krantenstrip Spekkie en Blekkie
1983
Het Teekengenootschap heeft door de eeuwen op diverse locaties in Dordrecht gezeten, onder andere in de Blauwpoort, in logement Het Rode Hert, in de Berckepoort, aan de Groenmarkt en in Het Wapen van Engeland. Het gebouw aan de Nieuwstraat heeft nog een gevelsteen met 'PICTURA' in de voorgevel.
circa 1950
In 1901 wordt het huidige pand op de Voorstraat, het monumentale pand Dit is in Oostenrijck, het onderkomen van het Teekengenootschap. Eerder wonen verschillende burgemeesters van Dordrecht in dit statige pand. In de loop van de tijd is het pand verrijkt met een grote zaal, een derde zaal en een grafisch atelier. De grote zaal wordt gebruikt voor het houden van de tentoonstellingen, de overige ruimten als sociëteit, ontmoetingsplek en als oefenruimte voor het modeltekenen.
Het pand van Pictura op de Voorstraat
circa 1960
Tegenwoordig draait het niet slechts meer om tekenen en schilderen, maar richt Pictura zich op een breed scala aan disciplines in de beeldende kunst. Met bewegende installaties, dans, film en performances wordt het begrip beeldende kunst steeds verder opgerekt. Nog wel komen iedere twee weken kunstenaars samen om te tekenen naar model, een traditie die Pictura graag in ere houdt.
Affiche voor een expositie van schilderijen van Vincent van Gogh uit de collectie Hidde Nijland in Pictura 18-25 februari 1897
1897
Aalst
Begin 1949 bezoekt een groep kunstenaars uit Aalst hun collega's van Pictura in Dordrecht. Zij exposeren van 19 tot en met 28 maart een aantal werken in Pictura. Dat dit toentertijd geen alledaagse aangelegenheid is, blijkt uit het feit dat zij met alle egards worden ontvangen. Naast een comité van Pictura is ook burgemeester Bleeker van de partij. Het lokale Benelux-comité verzorgt een lunch op het stadhuis.
Zeventien leden van Pictura bezoeken vervolgens op 4 april de stad Aalst. Zij houden daar op hun beurt een expositie. Deze culturele uitwisseling vindt onder andere plaats om de betrekkingen binnen de Benelux te bestendigen. Internationale samenwerking en het verstevigen van banden tussen landen is een prioriteit voor vele regeringen net na de Tweede Wereldoorlog, getuige ook de oprichting van de NAVO in 1949 en de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal twee jaar later. Zo serieus en verstrekkend zijn de uitwisselingen tussen Dordrecht en Aalst nu ook weer niet, deze draaien vooral om het plezier en leiden tot persoonlijke vriendschapsbanden.
Cabaret
Cabaret en theater staan gedurende verschillende perioden in het bestaan van Pictura in de belangstelling. Het Gambetta-theater verzorgt rond 1900 op de zogenaamde rekenavonden en andere feestavonden regelmatig een volledig variété-programma. Deze zijn alleen toegankelijk voor de leden van Pictura en voor specifieke genodigden. De beeldhouwer Willem Steiner (1858-1927) vervult op deze avonden als professor Reniets Melliw de functie van ceremoniemeester. De voorstellingen met zang, dans, theater, cabaret en goochelacts worden steevast afgesloten met een feest.
Tussen 1950 en 1960 worden er regelmatig muziek-, toneel- en cabaretvoorstellingen door leden van cabaret De Pepper gegeven in Pictura. Deze zijn toegankelijk tegen een bescheiden toegangsprijs en hiermee proberen de leden onder andere geld binnen te halen voor de reparatie van het dak en voor nieuw meubilair. Ook de goede doelen worden niet vergeten. Beeldend kunstenaar en poppenspeler Lou Ten Bosch (1923-2018) is de spil van het kunstenaarscabaret. De latere professionele cabaretier Jaap van de Merwe (1924-1989) maakt er ook deel van uit en Annie M.G. Schmidt schrijft meerdere sketches voor De Pepper.
Modeltekenen
Pictura heeft door de eeuwen heen dienst gedaan als sociëteit, tentoonstellingsruimte, grafische werkplaats, ontmoetingsplek en uiteraard als oefenruimte voor het modeltekenen. Het "oefenen met teekenen naar 't leven" wordt lange tijd de basis van de beeldende kunsten geacht. Alle andere beeldende kunst ligt volgens de stichters van Pictura in het verlengde van deze kunst.
In deze opvatting volgen zij de opvattingen van de oude Grieken en Romeinen die een duidelijke hiërarchie in de kunsten onderscheiden. Deze klassieke invloed is ook duidelijk terug te zien in de vele naaktstudies die in het Pictura-gebouw hebben plaatsgevonden. Tot eigenlijk de dag van vandaag komen iedere twee weken kunstenaars samen om te tekenen naar model.
Naaktstudie in een atelier van Pictura met uitzicht op de gashouders aan de Riedijkshaven
circa 1950
Ateliers
Generaties kunstenaars hebben hun artistieke impulsen de vrije loop kunnen laten in het Pictura-gebouw. Vandaag de dag kent Pictura een breed scala aan disciplines in de beeldende kunst. Het monumentale pand herbergt een tiental atelierruimten die door beeldende kunstenaarsleden tegen een vergoeding kunnen worden gehuurd. Er is een aantal tentoonstellingszalen voor werk van leden en kunstenaars van buiten Dordrecht. Daarnaast heeft het gebouw een grote zaal, een derde zaal en een grafische werkplaats, zodat het dienst kan doen als sociëteit, tentoonstellingsruimte, grafische werkplaats, ontmoetingsplek en als oefenruimte voor het modeltekenen. De ateliers blijven echter de basis: hier wordt de kunst gecreëerd, het fundament van de vereniging..
Aart Verhoeven in zijn atelier in het Pictura-gebouw
circa 1954
