Sinds de invoering van de Woningwet aan het begin van de twintigste eeuw dient er bij de gemeente een bouwvergunning te worden aangevraagd voor de bouw of verbouw van een pand. Een bouwvergunning is dus de gemeentelijke toestemming om een bouwwerk op te richten of aan te passen. De Woningwet bepaalt voor welke bouwwerken een vergunning vereist is. Ook voor niet voor bewoning bestemde gebouwen (bedrijfspanden, elektriciteitshuisjes etc.) of bouwwerken die geen gebouw zijn, zoals bruggen, dient een vergunning te worden aangevraagd. Bij de beoordeling of een bouwvergunning moet worden verstrekt, wordt getoetst of het bouwplan voldoet aan vier regels: het bestemmingsplan, het bouwbesluit, de lokale bouwverordening en de zogenaamde redelijke eisen van welstand.
Bouwvergunningen
De gemeente brengt voor het afgeven van een bouwvergunning leges (kosten) in rekening. Een gemeente moet een aanvraag binnen een bepaalde termijn afhandelen. Indien de vergunning binnen die tijd niet afgewezen of toegekend wordt dan wordt deze van rechtswege afgegeven, wat inhoudt dat de vergunning effectief gezien verleend is. Dit is echter niet van toepassing indien de bouw in strijd is met het bestemmingsplan. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen reguliere en lichte bouwvergunningen. Na de verlening van de vergunning kunnen belanghebbenden bezwaar maken. Ook een van rechtswege verleende vergunning kan in een bezwaarprocedure alsnog herroepen worden. Na een bezwaar is er nog de mogelijkheid voor beroep.
Bouwtekeningen
De collectie bouwvergunningen is van belang wanneer je een nieuwe bouwvergunning wilt aanvragen. Maar ook voor belangstellenden van historisch onderzoek is deze zeer relevant. Het visuele aspect speelt namelijk een belangrijke rol, immers bij elke vergunning hoort in principe een bouwtekening. De collectie bouwvergunningen is de start van elk onderzoek naar de (bewonings)geschiedenis van een pand. De bouwvergunning vermeldt namelijk de kadastrale gegevens en dit is van belang voor verder onderzoek in de kadastrale leggers (zie hiervoor Onderzoekwijzer Kadaster). De inhoud en omvang van een bouwvergunning is erg wisselend. Soms zijn er bestekken, technische gegevens en tekeningen aanwezig. Soms moet je het doen met slechts een afschrift van de aanvraag van de vergunning. Per bouwaanvraag en -vergunning hoort een dossier beschikbaar te zijn en dus niet voor ieder individueel huisnummer.