Geboren in Dordrecht op 11 oktober 1883, overleden aldaar op 31 juli 1932. Oudste kind uit het op 10 januari 1883 te Rotterdam gesloten huwelijk tussen loodgieter Cornelis Verhoeven (Dordrecht 29 november 1857-Dordrecht 27 januari 1941) en Aartje Leeuwenburg (Rotterdam 29 mei 1858-Dordrecht 3 januari 1912). Leen trad op 30 juli 1919 in het huwelijk met auteur Maria Hillena (Marie) Schmitz (Haarlem 30 november 1883-Dordrecht 10 juni 1972), dochter van smid Jan Hendrik Schmitz (1834-1884) en Maria Hillena Clausing (1858-1940). Het huwelijk van Marie en Leen is kinderloos gebleven.
Leen Verhoeven woonde en werkte in zijn geboortestad, maar ook in Amsterdam en Essen (Duitsland). Verhoeven was autodidact en aanvankelijk in de kunsthandel actief. Sinds 1914 was Leen, daartoe gestimuleerd door M.P. Reus (1865-1938) en R. Larij (1855-1932), kunstschilder van beroep. Hij schilderde en tekende soms stillevens, maar was vooral een specialist in het tekenen van dorre bloemen en planten. Ook was hij secretaris van Teekengenootschap Pictura.
In de tijd dat de oudste kinderen geboren werden, woonde het gezin Verhoeven-Leeuwenburg korte tijd in Nijmegen. Leen was op jonge leeftijd, net als zijn vader en een van zijn broers, werkzaam als loodgieter. Daarna koos hij voor een baan als kantoorbediende. Na zijn huwelijk in 1919 ging hij in de Koningin Wilhelminastraat bij zijn vrouw en schoonmoeder wonen. Dit was om de hoek bij zijn broer Cornelis jr. (1891-?) en zijn zus Adriana Johanna (1887-?), die beiden op de Blekersdijk woonden. In het huis aan de Koningin Wilhelminastraat zou Leen, na jaren getobd te hebben met zijn gezondheid, in 1932 op 48-jarige leeftijd overlijden.
De Dordtse kunstenaar Aart Verhoeven (1929-2001) heeft zijn oom Leen slechts tweemaal ontmoet. Zijn eerste herinnering was die van een 'lieve donkere man' die hem, hij zat nog in een kinderstoel, met een vriendelijke lach een stukje chocolade had gegeven. Oom Leen had veel zwart krullend haar, vriendelijke ogen en grote witte tanden. Hij praatte zacht. De familie sprak met ontzag over hem, omdat hij 'zo mooi kon tekenen en zo’n prachtig handschrift had'. De tweede keer, een jaar later, was meteen de laatste keer. Op een zondag wandelde Aart met zijn ouders in gezelschap van 'een lange man met grote breedgerande hoed op het hoofd'. Leen Verhoeven was die dag gehuld in een zwarte cape. In de ene hand hield hij een wandelstok, in de andere een klein hondje. Gezien zijn gelijkenis met de Franse chansonnier en schrijver, noemde Aart zijn oom 'Aristide Bruant' (1851-1925).
Leen Verhoeven maakte vooral gebruik van olieverf. Naast planten en bloemen schilderde en tekende hij graag oude schoenen. Hij had meerdere exposities in het Dordrechts Museum en in het Stedelijk Museum in Amsterdam. In Dordrecht exposeerde hij onder anderen samen met Willem Vaarzon Morel (1868-1955) en bij Confrèrie Pictura in Den Haag samen met Reinier Kennedy. Leen Verhoeven werd met enige regelmaat geportretteerd door medekunstenaars. Het Dordrechts Museum bezit een in 1929 vervaardigd, en aan Marie Schmitz opgedragen, portret door Marinus Adamse (1891-1977). In de collectie van het Regionaal Archief Dordrecht bevindt zich de bij dit artikel geplaatste portrettekening door K. Pilkes. Maar ook vele werken van Verhoeven zelf maken onderdeel uit van de Collectie Dordrecht.
Door zeer regelmatig te exposeren verwierf Leen snel naamsbekendheid. Zijn werk was in trek. Recensenten waren echter niet louter lovend. Het feit dat hij autodidact was, werd hem nog wel eens nagedragen. Maar nadat hij fulltime kunstenaar was geworden, boekte hij progressie. Zijn werken op een Pictura-tentoonstelling in 1915 werden 'teer en verrassend, maar wel nog wat rauw' genoemd. Een jaar later was de Dordrechtsche Courant wat minder positief. Verhoevens 'Japanse duiveltjes' waren 'met liefde en fijn gevoel geschilderd, maar ze missen een karakteristieke uitdrukking'. Weer een paar jaar later had Leen Verhoeven, aldus de krant, 'iets moois bereikt', vooral zijn kleur- en lijnengebruik werden geroemd. Over het algemeen is Verhoevens werk misschien niet groots en zelfs wat oppervlakkig, het is echter evenzeer aantrekkelijk en consciëntieus te noemen. Zijn over het algemeen sierlijke schilderijen en tekeningen zijn bovendien bijna zonder uitzondering goed gecomponeerd.
Leen Verhoeven was niet alleen jarenlang onvermoeibaar als bestuurslid en werkend lid actief bij Pictura, maar ook was hij bestuurslid van het Nationaal Steuncomité voor Beeldende Kunstenaars. Daarnaast was hij in Amsterdam werkend lid van vereniging Sint Lucas en van de Vereniging van Beeldende Kunstenaars De Onafhankelijken. Waarschijnlijk was hij ook betrokken bij de oprichting van De Brug (1926, Amsterdam), een andere vereniging van Nederlandse kunstenaars. Marie Verhoeven-Schmitz werd in 1953 niet alleen 'geridderd', ze werd tegelijkertijd ook tot erelid van Pictura benoemd. Zelf was ze wars van dit soort zaken, maar dat die laatste eer toen tevens wijlen haar man Leen te beurt viel, stelde ze enorm op prijs.
Aan het begin van de twintigste eeuw ging het slecht met Pictura. In 1911 gingen er zelfs stemmen op om het genootschap te ontbinden. Maar een aantal bekende Dordtenaren sloeg de handen ineen. Leen Verhoeven trad als secretaris toe tot het vernieuwde bestuur. Men leidde Pictura een nieuwe periode van bloei binnen. In 1924 werd het 150-jarig bestaan op grootse wijze gevierd. Leen ging samen met Pictura-voorzitter Van Bilderbeek (1866-1955) op audiëntie bij koningin Wilhelmina om haar ter gelegenheid van het jubileum te vragen beschermvrouwe van het genootschap te willen worden. Het bezoek werd met succes bekroond.
Ondanks fysieke klachten bleef Leen tot vlak voor zijn dood, al was het moeizaam, aan het werk. In de zomer van 1931 verbleef hij enige tijd in Zuid-Frankrijk in de hoop dat wat rust hem goed zou doen. Daarna was hij in januari 1932 in Den Haag aanwezig bij de opening van een tentoonstelling van schilderijen en tekeningen van de koningin. In mei van datzelfde jaar exposeerde hij nog in het Dordrechts Museum.
Op woensdagmiddag 3 augustus 1932 werd Leen Verhoeven op de Algemene Begraafplaats in Dordrecht begraven. Tientallen kunstbroeders en bestuurders uit heel het land begeleidden hem naar zijn laatste rustplaats. Bernard van Bilderbeek was op momenten zijn emoties maar nauwelijks te baas toen hij de aanwezigen toesprak. Verhoevens rol bij de totstandkoming van een groot aantal tentoonstellingen werd geroemd. Zijn werk werd geprezen als sober en gevoelig, geschilderd met grote liefde en stille aandacht. Op zijn graf kwamen vanzelfsprekend bloemen te liggen, bloemen die hij zo 'innig geduldig' kon schilderen. Een bescheiden, beminnelijke, maar toch ook trotse Dordtenaar was niet meer.
Exposities (selectie)
1917-1932 Diverse ledententoonstellingen Sint Lucas.
1919 Tentoonstelling De Onafhankelijken (Amsterdam).
1924 Tentoonstelling Stedelijk Museum Amsterdam.
1925-1929 Diverse ledententoonstellingen Pictura.
1926-1927 Tentoonstellingen De Brug.
Bronnen en literatuur
https://www.artindex.nl/
Lexicon Nederlandse beeldende kunstenaars 1750-1950.
Lexicon Nederlandse schilders en beeldhouwers 1870-1940.
Dordrechtsche Courant, 1914-1938.
Tweehonderd jaar Pictura. Een tekengenootschap in Dordrecht, 1774-1974 (Dordrecht 1975).
Auteur
Sander van Bladel (oktober 2020)