Geboren te Delft op 17 augustus 1912 en daar rooms-katholiek gedoopt. Overleden te Dordrecht op 8 juni 1945. Aanvankelijk begraven op 12 juni 1945 op de rooms-katholieke begraafplaats aan de Reeweg Oost. Later volgde de herbegrafenis op het ereveld van de toenmalige Algemene Begraafplaats (thans Essenhof), vak N, rij 4, nummer 9. Hij was het derde van vijf kinderen geboren uit het op 16 augustus 1907 in Den Haag gesloten huwelijk van dr. Egbert Hermanus Michel Beekman, wiskundedocent (Den Haag 29 juli 1883-Den Haag 8 december 1950) en Maria Cornelia Horst (Amsterdam 1882-Delft 2 februari 1923).
Huwelijk te Nijmegen op 11 september 1937 met de rooms-katholieke Maria Theresia Angela Francisca Antonia Collette (Blaricum 12 september 1916-Dordrecht 18 oktober 1963). Zij was een dochter van Johan Nicolaas Conrad Collette, beeldend kunstenaar (Delft 16 mei 1889-Nijmegen 16 april 1958) en van Petronella Henrica Maria Antonia Coebergh (Schiedam 24 mei 1892-Breda 31 mei 1962). Uit het huwelijk van Jacobus en Maria vier kinderen, allen geboren te Dordrecht (nadere gegevens nog niet openbaar):
- Michael Maria Joannes Paulinus (22 juni 1938)
- Josephus Maria Joannes Stephanus Andreas (30 november 1939)
- Jacobus Engbertus Maria Antonius Josephus (29 maart 1941)
- Maria Theresia Veronica Josepha (4 maart 1943)
Na zijn opleiding tot elektrotechnisch ingenieur in Delft was Jacobus Andreas Beekman werkzaam als ingenieur bij de Meterfabriek in Dordrecht. Bij de Duitse inval in mei 1940 diende hij als reserveofficier bij de luchtbescherming in Amsterdam. Hij sloot zich aan bij het verzet en had de leiding bij enkele spectaculaire en moedige verzetsacties, waaronder de overval op het Huis van Bewaring in Dordrecht. Beekman was eveneens ondercommandant van de Binnenlandse Strijdkrachten in Dordrecht. Hij overleefde de oorlog maar kwam kort na de bevrijding door een noodlottig ongeval om het leven. Jacobus Beekman was een van de slechts 95 verzetslieden die is onderscheiden met het Verzetskruis 1940-1945 dat hem postuum werd verleend.
Jacobus Beekman groeide op in Delft in een katholiek gezin. De familie woonde aan de Mijnbouwstraat 8. Na de lagere school te hebben doorlopen behaalde hij het diploma hbs-b. Vervolgens schreef hij zich in 1929 in aan de toenmalige Technische Hogeschool te Delft (nu: Technische Universiteit Delft). Hij volgde de opleiding tot elektrotechnisch ingenieur en studeerde in 1935 af. Een deel van zijn studietijd woonde hij aan de Westvlietweg 139 in Voorburg. Na voltooiing van zijn studie vervulde Beekman zijn militaire dienstplicht en volgde de officiersopleiding. Hij zwaaide af als reserve 2e luitenant der Genie.
Na zijn afstuderen en het vervullen van de dienstplicht trad hij in dienst van de Meterfabriek aan de Lijnbaan in Dordrecht en vestigde zich met zijn vrouw aan de Van Baerlestraat 72 in Dordrecht. De Meterfabriek was een werkgever van betekenis in Dordrecht. Beekman hield zich er vooral bezig met meet- en regeltechniek. De Meterfabriek was vanaf 1858 in Dordrecht gevestigd en hield zich na de opkomst van de lichtgasfabricage in het midden van de negentiende eeuw bezig met de productie en reparatie van (munt)gasmeters. De Meterfabriek had een vooraanstaande positie binnen de Nederlandse gasbedrijven: zo’n 80% van de gasmeters in ons land werd geproduceerd door de Dordtse Meterfabriek. Rond 1908 werden ook elektrische apparaten, onder andere stofzuigers (merk Excelsior) en elektriciteitsmeters geproduceerd. Vanaf 1923 werden ook watermeters in productie genomen.
Toen de oorlogsdreiging eind jaren dertig steeds sterker werd, volgde op 28 augustus 1939 de algemene mobilisatie. Beekman meldde zich op zijn oorlogsbestemming en diende bij de Duitse inval op 10 mei 1940 als reserve 2e luitenant bij de Zoeklichtafdeling van de Luchtverdedigingskring Amsterdam. In de loop van de oorlog, wanneer is niet exact bekend, trad hij toe tot het verzet. Zijn woning aan de Van Baerlestraat werd een verzamelplek van het verzet. Beekman werd later mede op grond van zijn ervaring als legerofficier commandant van de 1e Compagnie, 1e Bataljon BS (Binnenlandse Strijdkrachten) SG (Strijdend Gedeelte), Gewest 14 , Zuid-Holland Zuid, district VI (Dordrecht). De BS werd officieel opgericht op 5 september 1944 en vormde een bundeling van de vele tot dan toe los van elkaar opererende verzetsgroepen en -groepjes. De commandant van de BS in Dordrecht was Pieter Leendert Kooiman (1913-1990).
Lenie Dicke (1922-2000), schuilnaam Lize, was koerierster voor het verzet. Zij verspreidde illegale kranten, wapens, berichten en orders. Op 3 januari 1945 werd zij door de Duitsers in haar ouderlijk huis gearresteerd en op het hoofdkwartier van de Sicherheidsdienst (SD) aan de Singel 137 hardhandig verhoord door Georg Bödecker (alias Carol Neumann). Lenie werd vervolgens gevangengezet in het Dordtse Huis van Bewaring aan de Doelstraat. Een tweede verhoor aan de Singel volgde de volgende dag op 4 januari. Zij wist veel en vreesde ‘door te slaan’. Die vrees was er vanzelfsprekend ook bij haar kameraden uit het verzet. Lenie wist met behulp van ‘goede’ cipiers een briefje met een noodkreet naar buiten te smokkelen. Al snel kwam er antwoord: 'Houd moed. Zo nodig grijpen we in. We staan klaar'. Nog dezelfde avond wist Beekman, die de leiding van de operatie had, een overval op het Huis van Bewaring te plannen en slaagde hij erin een aantal verzetsmensen te mobiliseren.
Vanzelfsprekend stonden de gevangenis en de omgeving ervan onder voortdurende observatie van het verzet. Beekman moest de overval uitstellen, onder meer door de onverwachte aankomst van enkele Duitse militairen bij de gevangenis, onrust in de buurt als gevolg van een inbraak en het plotseling verschijnen van een mitrailleurpost voor het Arbeidsbureau aan het Beverwijcksplein. Die gebeurtenissen deden hem tweemaal besluiten tot uitstel. De mogelijkheid dat de Duitsers de plannen hadden ontdekt of dat de zaak verraden was, moest onder ogen worden gezien. Gezien de urgentie van de zaak besloot Beekman in de nacht van 7 op 8 januari hoe dan ook toe te slaan. Op 8 januari om 5.00 uur in de ochtend meldden zich vijf BS’ers bij de gevangenispoort. Twee verkleed als Duits soldaat, één als Marechaussee en twee in de rol van gearresteerde burgers. De poort werd geopend, de wacht werd onder schot genomen en men wist zich meester te maken van de sleutels waarmee enkele cellen werden geopend. Bij een schotenwisseling werd één Duitser gedood; twee raakten gewond. Meerdere gevangenen ontkwamen, Lenie werd bevrijd en door Beekman per fiets in veiligheid gebracht en kon onderduiken. Zij overleefde de oorlog. De Dordtse Ortskommandant Oberst-Leutnant (luitenant-kolonel) Emich Hermann Werner Graf zu Solms-Wildenfels (1883-1961) beval represailles: vanaf 10 januari mocht niemand zich na 18.00 uur op straat bevinden en het huis van de familie Dicke aan de Prinsenstraat 3 werd in de morgen van 10 januari in brand gestoken, nadat een dag eerder de hele inventaris in beslag was genomen. Het grote pand brandde tot de grond toe af.
Het Dordtse verzet nam op 15 februari 1945 wraak voor de behandeling die Lenie Dicke en haar familie hadden ondergaan. Beekman kreeg de opdracht een aanslag te plegen op het bureau van de SD aan de Singel 137. Het was de bedoeling Georg Bödecker om het leven te brengen. Beekman had als genieofficier ervaring met springstoffen en wist met zijn mannen een enorme explosie te bewerkstelligen. De schade was groot, ook aan enkele aangrenzende huizen, maar Bödecker ontsprong de dans. Ditmaal volgden geen represailles. Het verzet schreef Graf zu Solms-Wildenfels een brief gedateerd 15 februari 1945, waarin gedreigd werd hem na de bevrijding aan te geven als oorlogsmisdadiger indien hij zijn steun voor het gedrag van Bödecker zou laten blijken door het nemen van represailles. Volgens een enkele bron zou het Dordtse verzet later elders alsnog met hem hebben ‘afgerekend’. Dit kan correct zijn maar meer nauwkeurige gegevens (waar, wanneer, hoe) ontbreken.
Jacobus Beekman overleefde de oorlog en beleefde de bevrijding op 5 mei 1945 als vrij man. Op 8 juni bracht een Dordtse burger hem een scherpe ‘Panzerfaust’, een Duits antitankwapen, die deze had gevonden. Beekman wilde die samen met twee anderen op een onbebouwd deel van de Oranjelaan onschadelijk maken. Daarbij ging het om 22.45 uur mis. Een ontploffing volgde waarbij Beekman zwaargewond raakte en ter plekke overleed, evenals Cornelis Gerritse (1914-1945). Het derde slachtoffer was Klaas aan de Wiel (1915-1945) die zwaargewond raakte en de volgende dag overleed. Een priester kon aan Beekman nog tijdig het Sacrament der Stervenden (toen nog het ‘Heilig Oliesel’ geheten) toedienen. Op 12 juni 1945 werd in de kerk van de Heilige Antonius van Padua aan de Burgemeester de Raadtsingel onder grote belangstelling de Mis van Requiem voor Jacobus Andreas Beekman opgedragen.
Van de opperbevelhebber van de geallieerde troepen in Europa, generaal Dwight D. Eisenhower (1890-1969), de latere president van de Verenigde Staten van Amerika, ontving mevrouw Beekman voor haar man postuum het Certificate of Commendation. Bij Koninklijk Besluit nummer 14 van 16 december 1952 werd aan Jacobus Andreas Beekman postuum het Verzetskruis 1940-1945 toegekend 'wegens: onder gevaarlijke omstandigheden betoonde moed, initiatief, volharding, offervaardigheid en toewijding in de strijd tegen de bezetter…'. Het werd op 23 januari 1953 in het paleis op de Dam in Amsterdam aan mevrouw Beekman-Collette uitgereikt door koningin Juliana. Het Verzetskruis is een hoge en zelden (95 keer) uitgereikte onderscheiding.
Onderscheidingen
Certificat of Commendation (van generaal Dwight D. Eisenhower).
Verzetskruis 1940-1945.
Vernoeming
Beekmanstraat (De Staart).
Publicaties
Afstandmeting en energieregeling (Den Haag 1939).
Literatuur
Wikipedia: Jacobus Andreas Beekman.
www.muizenest.nl/Jacob Beekman
K.van Loon, Verzet in en om Dordt (Den Haag 1947).
G.J. de Vries, De balans van verzet in en om Dordt (Dordrecht 1982).
C.M. Schulten, Zeg mij aan wie ik toebehoor. Het Verzetskruis 1940-1945 (Den Haag 1993).
K. Weltevrede, Een stad in oorlog 1940-1945, in: P. Kooij en V. Sleebe (red.) Geschiedenis van Dordrecht deel 3, van 1813 tot 2000 (Hilversum 2000).
Museum 1940-1945, Dordrecht, De Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten Gewest 14, 1944-1945, deel 14 (Dordrecht 2013).
B. Waagmeester, Reconstructie van een riskante gevangeniskraak: hoe Lenie Dicke werd bevrijd, Algemeen Dagblad 3 juni 2018.
K. Weltevrede, Verzet en represaille, in: Dicke in Dordt, Jaarboek 2018 van de Vereniging Oud-Dordrecht (Dordrecht 2018).
Auteur
Roel Leentvaar (december 2020)