Deze plattegrond toont gedetailleerd de bebouwing van Dordrecht in 1923. Kijken we naar de oude binnenstad – tussen de Oude Maas en de Spuihaven – dan valt de kleinschaligheid op.
Het gebied heeft dan nog het stratenpatroon van eeuwen her en de straten zijn een aaneenschakeling van smalle woningen op langgerekte percelen. Vrijwel alles is steen en er is weinig buitenruimte. De bebouwingsdichtheid is groot, men woonde en werkte dicht opeengepakt en niet zelden met meer families in een pand.
Vergelijken we de plattegrond met de situatie nu, dan zien we hoe de binnenstad is veranderd. Er zijn grote gaten geslagen, niet door bombardementen tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar door de grondige sanering in de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw en de daaropvolgende jaren van stadsvernieuwing.
Slechte woningkwaliteit vormt de belangrijkste reden voor massale sloop, maar bijna nergens in Nederland is die zo drastisch doorgevoerd als in Dordrecht. Grote delen van de historische binnenstad zijn van karakter veranderd en verschillende voor de Dordtse geschiedenis belangrijke gebouwen zijn uit het straatbeeld verdwenen. Neem bijvoorbeeld de straten rond het huidige Statenplein die werden gesloopt om plaats te maken voor een plein met winkels. Ook De Waag aan het Scheffersplein en het gebied rond de Varkenmarkt werd afgebroken om de bebouwing aan de Grote Markt mogelijk te maken.
De omgeving van de Bleijenhoek en het Achterom kreeg een heel andere invulling met nieuwe woningen, die inmiddels deels alweer vernieuwd zijn. Ook enkele hofjes hebben het in de loop der tijd moeten ontgelden. Namen als de Drievriendenhof verwijzen nog naar de woonfunctie, maar laten een totaal ander beeld zien, namelijk een winkelcentrum. Met de afbraak rond de Riedijk, Mariënbornstraat, Boogjes en Houttuinen eindigt de periode van kaalslag.
De eens zo kenmerkende bebouwing van de binnenstad is dan een gatenkaas, die wordt opgevuld met nieuwe gebouwen, maar het oorspronkelijke karakter is voorgoed van de kaart geveegd. In andere gebieden blijft wel veel bewaard, zoals in de Wijnstraat, Grotekerksbuurt, het Havenkwartier en delen van de Voorstraat. Er is in Dordrecht voldoende over om nog steeds van een van de fraaiste historische binnensteden van Nederland te kunnen spreken.
Iris Knapen