Bij archiefstukken denk je al snel aan een hoop oud papier of zwart-wit foto’s, maar dat beeld klopt niet altijd. Dit historische houten blok is daarvan een goed voorbeeld. Het kwam tevoorschijn, toen de diaconie van de Hervormde kerk in Dordrecht in 2006 verhuisde uit het Hof. Een archiefmedewerker zag het bij de verhuisinventaris staan en ontfermde zich erover. Het gewichtige houten kastje met zwaar ijzerwerk voorzien van teksten en Latijnse spreuken oogt indrukwekkend. Bovenop prijkt een gleuf voor muntjes. Het opschrift ELEMOSYNA geeft opheldering: ‘aalmoes’.
Deze donatiebus hing waarschijnlijk in de 17de eeuw bij de ingang van de Augustijnenkerk of in het onderkomen van de diaconie en was bedoeld om donaties voor de armen in te deponeren. Latijnse spreuken moesten passanten aansporen tot gulle giften. Op een zijde is een tekst van de Latijnse schrijver Martialis opgenomen. ‘Extra fortuna est quicquid donatur amicis ~ Quas dederis solas semper habebis opes’: het fortuin dat jij aan vrienden geeft, zal voor altijd aan jou gegeven worden, ofwel, wie goed doet, goed ontmoet. Mocht je daarmee nog onvoldoende overtuigd zijn, dan spreekt aan de andere zijde de Latijnse filosoof Seneca bestraffend: ‘Avarus nisi cum moritur, nil recte facit’: het enige goede dat een vrek doet, is sterven.
Het geschilderde jaartal 1626 is vermoedelijk het jaar waarin de diaconie het Hof betrok. Aan de slijtage te zien heeft de bus tientallen, misschien zelfs honderden jaren in het zicht gehangen, met steeds nieuwe gulle giften veilig achter het imposante slot.
Deze offerbus maakt deel uit van de verzameling realia, museale voorwerpen die vreemde eenden zijn in het traditionele archief, dat van oudsher voornamelijk bestaat uit platte stukken, zoals geschriften, boeken, foto’s, plattegronden en kaarten. Verschillende interessante objecten worden in de loop der eeuwen toch in het archief opgenomen, zonder dat het zuivere archiefstukken zijn. Zodra een voorwerp een interessant verhaal vertelt, krijgt het voor een historicus waarde, ook als hij archivaris is. Zo is deze donatiebus een iets minder vreemde eend in de bijt geworden.
Lisa Traarbach