Kaarten en plattegronden kunnen uitstekende hulpmiddelen zijn om de geschiedenis van een stad of streek te beschrijven. Door kaarten uit verschillende tijden te vergelijken ontstaat een beeld van de ontwikkeling. Ook uit details van oude kaarten valt veel af te leiden.
Op basis van de verschillende bronnen is het voor Dordrecht en omgeving mogelijk een topografisch beeld te schetsen vanaf de 16de eeuw. De landschappelijke situatie voor de Sint Elisabethsvloed van 1421 is door gebrek aan bronnen veel minder goed te reconstrueren.
Niettemin zijn er in de loop der eeuwen tientallen pogingen gedaan om bijvoorbeeld de loop van de rivieren voor het ontstaan van de Biesbosch in kaart te brengen. Deze kaart uit 1641 toont de Grote of Zuid-Hollandse Waard voor de overstromingen aan het begin van de 15de eeuw. De kaart is gesigneerd door Pieter Florisz. van der Sallem (Salm), een cartograaf uit een belangrijke landmetersfamilie in Zuid-Holland. Hij was werkzaam van 1635 tot ca. 1664. Hij heeft een oudere kaart uit 1565 (van N. Diert) als basis gebruikt.
Het formaat van dit origineel is 58 x 121 cm, de schaal ongeveer 1:90.000. De zogeheten schaalstok linksboven, geeft ‘een cleyn myl’ aan. In de late middeleeuwen en de vroegmoderne tijd treft men nog niet vanzelfsprekend het noorden aan de bovenkant aan. Maar de mooie kompasroos rechtsonder, laat zien dat dit bij deze kaart wel zo is. Verdere informatie krijgen we door het grote cartouche rechtsboven te bestuderen. De titel luidt ‘Nae diversse exsemplaren’. Ook valt te lezen dat het gaat om een ‘Descriptie van de cours van de Mase ende Merwede zulckx die was bij staende landen voor die inundatie van de Grooten Dordtsse Waert’.
Met de huidige kennis weten we dat de loop van de rivieren en de locaties van de dijken fantasievol zijn voorgesteld. Waarschijnlijk heeft P.F. van der Salm geen gebruik gemaakt of kunnen maken van oudere kaarten van voor de overstroming. Merkwaardig is ook dat een aantal in 1421 nog niet bestaande dorpen als al wel aanwezig zijn ingetekend. Correct of niet, kleurrijke kaarten als deze blijven een waardevolle bron bij het beschrijven van de geografische geschiedenis van stad en regio.
Sander van Bladel