In dit gebouw van de Kloveniersdoelen, het clubgebouw van een van de Dordtse schuttersgilden, wordt van 1618 tot 1619 de Nationale Synode gehouden. Deze vergadering die in 180 zittingen, uitgesmeerd over de periode 13 november tot 15 april in Dordrecht plaats vindt, wordt nog steeds beschouwd als een van de belangrijkste gebeurtenissen in de geschiedenis van ons land.
De grote zaal met de oplopende banken waar vergaderd wordt, is meermalen afgebeeld en in de Grote Kerk is zelfs een miniatuurversie te zien. Op de Synode wordt de strijd beslecht tussen remonstranten, die bedenkingen hebben bij de strenge predestinatieleer, en contra-remonstranten die juist vasthouden aan het uitgangspunt, dat wat een mens ook doet in zijn leven, zijn bestemming, hemel of hel, al vooraf door God bepaald is.
Het begint als een strijd tussen de opvattingen van twee Leidse hoogleraren, maar verdeelt in de periode van het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) steeds meer protestanten. Doordat ook prins Maurits stelling neemt, wordt het geschil een nationale zaak. Een burgeroorlog kan nog net worden voorkomen, mede door het bijeenroepen van deze synode of kerkvergadering. De belangrijkste uitkomst is dat de ‘rekkelijke’ ideeën van de remonstranten veroordeeld worden. Zij mogen niet meer openlijk bijeenkomen voor de eredienst en dominees die zich niet conformeren, worden ontslagen.
Meer dan twee eeuwen later, in 1857, is het vooral voor hervormden onbegrijpelijk dat dit gebouw dreigt te worden gesloopt. De rechtbank aan het Steegoversloot heeft een huis van bewaring nodig en laat het oog vallen op de locatie van het verwaarloosde gebouw aan de Doelstraat. Ondanks protesten gaat de sloop door. De gevangenis bestaat overigens ook al niet meer.
Op deze aquarel van Pieter Leonardus Vuijck van omstreeks 1850 is de achterkant te zien vanaf het Stek, waar de schietbanen liggen. Via het poortje kom je in de Doelstraat. Aan die straat staat het voorhuis waar de synode in de bovenzaal gehouden wordt. Achter het voorhuis en naast het achterhuis is de achtkante toren zichtbaar, waarop in vroeger tijd een draaibare overdekte ruimte gemonteerd was. Deze ‘draai-om’ was eerder een toeristische attractie. Op een bankje gezeten zag de nieuwsgierige bezoeker een groot deel van de omgeving voorbijkomen. De half gesloopte toren op deze aquarel en de verdwenen dakbedekking van het achterhuis getuigen van de slechte staat van onderhoud. Korte tijd na de vervaardiging van deze tekening wordt het hele gebouw gesloopt.
Emile Havers