De Nachtwacht van de gemeente Papendrecht en Matena, die eind 1816 met haar werkzaamheden is begonnen en onder leiding stond van een hoofdman, behoorde tot de bestuurlijke verantwoordelijkheid van de opperhoofdman, te weten: de president van het gemeentebestuur, zoals de burgemeester in 1816 werd genoemd.
De nachtwacht bestond niet uit vrijwilligers, maar uit daarvoor opgeroepen mannelijke inwoners tussen de 18 en 60 jaar oud. Zij had haar onderkomen in het vanouds bestaande wachthuis bij het Papendrechtseveer. De nachtwachtleden deden bij toerbeurt volgens een vastgesteld rooster dienst van ’s avonds 10 uur tot ’s morgens 5 uur. Overtredingen van de dienstvoorschriften en de orders werden bestraft met geldboete c.q. personele gijzeling. Er werd gesurveilleerd langs de dijken en de wegen. De manschappen en onderofficieren waren bewapend met geweren met bajonet of pieken en de officieren (één per dienstdoende wacht) met een sabel.
De leden van de lokale Schutterij waren vrijgesteld dienst te doen als nachtwacht.
Uit de jaren '40 van de 19e eeuw is een conceptpublicatie van burgemeester en assessoren (later wethouders genaamd) van de gemeente Papendrecht en Matena bewaard gebleven, waarin de gemeente voor wat betreft het functioneren van de nachtwachtploegen werd verdeeld in vier wijken.